Początki 2. PSP sięgają jesieni 1918 r., kiedy formowały się pierwsze jednostki Wojska Polskiego. W Bochni stacjonował wówczas austro-węgierski batalion zapasowy 32. Pułku Obrony Krajowej, w którym połowę kadry stanowili Polacy. Na wieść o rozpadzie monarchii Habsburgów porozumieli się oni między sobą i w krótkim czasie zajęli magazyny z bronią, mundurami i żywnością. Z okolic Bochni zaczęli szybko napływać ochotnicy. Wkrótce zorganizowano dowództwo pułku i batalion zapasowy, przy którym w miarę napływu ochotników zaczęto tworzyć kompanie polowe. W tym czasie w Małopolsce Wschodniej toczyły się już krwawe walki z Ukraińcami. 7 grudnia 1918 r. Ukraińcy, posuwając się wzdłuż Karpat, zajęli Chyrów. Na wieść o tym dowództwo Okręgu Generalnego w Krakowie zarządziło natychmiastowe wysłanie jednego batalionu z 2. pułku na odsiecz pod Chyrów. Ponieważ pułk nie rozporządzał jeszcze sformowanym batalionem, wysłano batalion skombinowany z jednej kompani z Bochni, jednej z Nowego Targu i jednej, z plutonem karabinów maszynowych, z Nowego Sącza. 9 grudnia 1918 r. kompanie te połączyły się w Nowym Sączu i otrzymały nazwę I batalion 2. Pułku Strzelców Podhalańskich. W jakiś czas później w Bochni powstał II batalion, a na wiosnę 1919 r. III batalion. Pierwszym organizatorem i dowódcą pułku został płk Jerzy Kazimierz Dobrodzicki. Jeszcze w dniu powstania I batalion został przetransportowany do Sanoka, skąd już 11 grudnia 1918 r. „podhalanie” wyruszyli na front ukraiński. W czerwcu 1919 r. I batalion spotkał się z nowym, nieznanym dotychczas przeciwnikiem – Armią Czerwoną. Wszystkie trzy bataliony 2. PSP połączyły się 25 kwietnia 1920 r. pod Sławecznem i w składzie I Brygady Górskiej rozpoczęły swój udział w wielkiej ofensywie przeciwko Armii Czerwonej na Ukrainie. 2. PSP wkroczył do stolicy Ukrainy i obsadził północne przedmieścia, utrzymując swoje pozycje przez miesiąc, czyli do nakazania odwrotu. 2. PSP wziął również udział w polskiej kontrofensywie znad Wieprza rozpoczętej 16 sierpnia 1920 r. Chlubną kartę zapisał w bitwie nad Niemnem, zdobywając m.in. Grodno. 6 grudnia 1920 r. pułk powrócił do Sanoka i stacjonował tu aż do wybuchu II wojny światowej. Wkrótce po przybyciu z frontu ustanowiono święto pułkowe – obrano dzień 23 września (data bitwy pod Kuźnicą w 1920 r.). Sztandar pułk otrzymał 15 lipca 1923 r. w czasie uroczystości na sanockich Błoniach. Poświęcenia sztandaru dokonał biskup przemyski – dziś święty – Józef Sebastian Pelczar.
W okresie międzywojennym dowódcami 2. PSP byli: płk Jerzy Dobrodzicki (1918-1919), płk Stanisław Wróblewski (1919-1920), płk Gustaw Truskolaski (1920-1922), płk Franciszek Stutzman (1922-1927), ppłk Eugeniusz Zuger (1927-1930), płk Janusz Sęp-Dłużniakiewicz (1930-1932), płk Karol Swinarski (1932-1935), ppłk Karol Lenczowski (1935-1936), płk Zygmunt Cšadek (1936-1938) i ppłk Stefan Szlaszewski (1938-1939). We wrześniu 1939 r. 2. PSP wchodził w skład 22. Dywizji Piechoty Górskiej a wraz z nią w skład Armii „Kraków”. 3 września pułk obsadził rejon miejscowości Rabsztyn i Bogucice, jednak już 5 września pułk, wraz z macierzystą dywizją, rozpoczął wycofywanie się za rzekę Nidę w kierunku na Skalbmierz, który osiągnął 6 września. Dzień później pułk został niespodziewanie zaatakowany przez niemieckie czołgi i poszedł w rozsypkę. Dalsze dni to ciągły odwrót i ciężkie walki. Pułk stanowił tylną straż 22. Dywizji Piechoty Górskiej i ochraniał jej przeprawę przez Nidę. Podczas wykonywania tego zadania poniósł dotkliwe straty pod Koniecmostami (operował tam I batalion) i Jurkowem (II batalion). Jednak bohaterska postawa „podhalan” nie zapobiegła dramatowi. 10 września 1939 r. resztki 2. PSP, na czele z dowódcą ppłk. Stefanem Szlaszewskim, posuwając się w kierunku wschodnim, przekroczyły Wisłę i 19 września przebiły się w rejon Bełżca, zapadając w las. Po pewnym czasie żołnierze skierowali się na południe wzdłuż Tanwi i 22 września na drodze Tarnogród–Sieniawa zostali otoczeni przez Niemców i wzięci do niewoli. Pułkowy sztandar, w trakcie walk w okolicach Skrobaczowa, został zakopany i oddany pod opiekę miejscowego gajowego Józefa Jedynaka, który w 1966 r. przekazał go do zbiorów Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. W 1993 r. sztandar powrócił na krótko do Sanoka i był prezentowany w Muzeum Historycznym podczas wystawy poświęconej historii 2. PSP.

 
Gen. Gustaw Truskolaski - dowódca Pułku od 16 kwietnia 1920 do 28 lutego 1922 r., ok. 1925 r.
Orkiestra 2. PSP na ul. Kościuszki w Sanoku, 3 Maja 1923 r. Uroczystość wręczenia sztandaru 2. PSP - msza święta - Sanok-Błonie, 15 lipca 1923 r. 1 kompania ckm, 2 sierpnia 1925 r.
Dom Żołnierza Polskiego w Sanoku, ul. Mickiewicza, 1929 r. Foto. F . Strachocki Orkiestra 2. PSP, ok. 1930 r. W środku siedzi kplm. por. Firek Grupa podoficerów i oficerów 2. PSP w Sanoku z dcę Pułku - Sanok, schody Domu Żołnierza, 1931 r. Siedzę w I rzędzie od lewej: 1. por. Belina, 2. por. Edward Kantor, 4. kpt. Tadeusz Ochęduszko, 6. mjr Stanisław Stahlberger, 7. płk Janusz Sęp-Dłużniakiewicz - dca 2 PSP, 11. por. Pustelniak, 13. por. Edward Solon; II rzęd od prawej: 2. ppor. Tadeusz Ciałowicz, 3. ppor. Józef Lubowiecki, 5. por Bolesław Trzeszczkowski, 6. por. Pieniak, 8.  por.  Aleksander  Florkowski. Foto. F. Strachocki Festiwal Orkiestr Pułków Podhalańskich w Sanoku - koszary przy ul. Mickiewicza, 15 - 17 sierpnia 1936 r.
Święty Mikołaj - Rodzina Wojskowa 2. PSP, 1937 r.
Poczet sztandarowy 2. PSP na uroczystościach w Starej Wsi, 29 maja 1938 r.
Płk Zygmunt Cšadek - dca Pułku od 13 kwietnia 1936 do 1 grudnia 1938 r. - Stara Wieś, 29 maja 1938 r.
Ppłk dypl. Stefan Szlaszewski - ostatni dca 2 PSP (1 grudnia 1938 - 10 września 1939 r.), 1939 r.

 

Pamiątki po 2. Pułku Strzelców Podhalańskich w zbiorach Muzeum Historycznego

 

Muzeum Historyczne w Sanoku posiada w swoich zbiorach pewną ilość pamiątek związanych z historią i działalnością 2. Pułku Strzelców Podhalańskich, który przez cały okres międzywojenny stacjonował w Sanoku. Wśród tych przedmiotów z pewnością na uwagę zasługuje pięć odznak pułkowych, w tym dwie oficerskie. Wzór i regulamin odznaki pułkowej zatwierdzono Dz. Rozk. MSWojsk. nr 32 poz. 312 z 16 października 1929 r. Odznaka jest jednoczęściowa i wykonana w dwóch wersjach – odznakę oficerską, emaliowaną, mogli nosić oficerowie i chorążowie, natomiast żołnierską, nie emaliowaną, podoficerowie i strzelcy. W złotym wieńcu laurowym widnieje swastyka ozdobiona emaliowanymi, granatowymi obwódkami. Ramiona swastyki rozdzielają gałązki świerkowe emaliowane na zielono. W środku umieszczona jest biała tarczka z inicjałami i cyfrą pułku. Odznaki oficerskie były tłoczone w srebrze, natomiast żołnierskie w tombaku, srebrzone i patynowane. Każda odznaka była numerowana i wręczana wraz z legitymacją. Adiutant pułku prowadził ewidencję osób odznaczonych – jedna księga zawierała spis oficerów i osób cywilnych, które odznaczono honorowo, a druga spis podoficerów i strzelców. Odznaki wykonywane były głównie w pracowni grawerskiej Wiktora Gontarczyka działającej w Warszawie przy ul. Miodowej 19. W naszych zbiorach znajduje się odznaka nadana Matyldzie Wasylewicz, kierowniczce Szkoły Powszechnej w Sanoku, za prowadzenie kursów dokształcających dla żołnierzy i podoficerów. Oprócz odznak w zbiorach posiadamy jeszcze cztery rogatywki i trzy kapelusze podhalańskie oraz pas. Ciekawym eksponatem jest klarnet używany w orkiestrze pułkowej. Jednak wśród pułkowych pamiątek najliczniejszą grupę stanowią fotografie przedstawiające zarówno pojedynczych żołnierzy, jak i całe kompanie. Zbiór pamiątek uzupełniają afisze informujące o imprezach organizowanych przez pułk lub z jego udziałem, zaproszenia na nie oraz kilka dokumentów wytworzonych w kancelarii pułkowej, takich jak zaświadczenia, legitymacje czy dyplomy.

Andrzej Romaniak
 
Pamiętkowa odznaka 2. PSP - oficerska, wytwórnia: W. Gontarczyk, ul. Miodowa 19, Warszawa, srebro, emalia Pamiętkowa odznaka 2. PSP - żołnierska, wytwórnia: W. Gontarczyk, ul. Miodowa 19, Warszawa, tombak srebrzony Czapka rogatywka wz.1927 z dystynkcjami ppor. Kapelusz podhalański wz.1919 z dystynkcjami ppor.
Legitymacja nadania Pamiętkowej Odznaki 2 PSP kpt. Tadeuszowi Janiszewskiemu, 23 marca 1938 r. Legitymacja nadania Pamiętkowej Odznaki 2 PSP kpt. Tadeuszowi Janiszewskiemu, 23 marca 1938 r. Zaproszenie na Wieczór Taneczny dla dr. Karola Zaleskiego, 28 wrześbia 1919 r. Dyplom Strzelecki dla sierż. Stanisława Glazera za zdobycie VIII miejsca w zawodach strzeleckich, 3 czerwca 1933 r.
Afisz: Uroczystość przekazania sprzętu wojennego 2. PSP, 11 listopada 1938 r., papier, druk. F. Patały w Sanoku Marka kredytowa Spółdzielni 2. PSP o nominale 1 zł Ekslibris Biblioteki Wojskowej 2. PSP, okres międzywojenny Zawiadomienie o nadaniu Pamiętkowej Odznaki 2. PSP Matyldzie Wasylewicz, 21 września 1936 r.

 

zbiorach Działu Historycznego

Informacje podstawowe

Szanowni Państwo,
informujemy, że w dniu Święta Niepodległości (11.11.2024) ekspozycje naszego muzeum będą czynne od 8:00 do 14:00. Serdecznie zapraszamy!

 

Godziny otwarcia:

od 16 kwietnia do 15 listopada
pon. 8:00 – 12:00
wt. 9:00 – 17:00
śr. 9:00 – 17:00
czw. 9:00 – 17:00
pt. 9:00 – 17:00
sob. 9:00 – 17:00
niedz. 9:00 – 17:00

 

od 16 listopada do 15 kwietnia
pon. 8:00 – 12:00
wt. 9:00 – 16:00
śr. 9:00 – 16:00
czw. 9:00 – 16:00
pt. 9:00 – 16:00
sob. 9:00 –15:00
niedz. 9:00 – 15:00

 

Bilety:

normalny – 28 zł
ulgowy – 18 zł
rodzinny 2+1 – 69 zł
rodzinny 2+2 – 84 zł
rodzinny 2+3 i więcej – 95 zł
Bilet na 1 wystawę czasową
(dla osób które nie zwiedzają ekspozycji stałych) – 5 zł
audioprzewodnik – 12 zł

tutaj instrukcja obsługi audioprzewodnika...
przewodnik w języku polskim – 80 zł
(1 przewodnik może oprowadzać grupę do 25 osób)
przewodnik w języku angielskim, francuskim lub niemieckim – 100 zł
(po wcześniejszym ustaleniu w kasie 
lub tel. + 48 13 46 306 09 wew. 35)

Rezerwacje przewodników (oprowadzanie indywidualne i grupowe) prosimy kierować na adres e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Kasa muzeum nie prowadzi sprzedaży biletów on-line.

 

W muzeum funkcjonuje winda i toalety przystosowane dla osób niepełnosprawnych.

 

JAK DO NAS DOJECHAĆ? GDZIE SPAĆ?...  Więcej o możliwościach dojazdu i zakwaterowania

 

© Muzeum Historyczne w Sanoku jest wyłącznym posiadaczem praw autorskich do dzieł Zdzisława Beksińskiego

Wydarzenia